İran prezidenti Məsud Pezeşkian xaricə uçub və Qərb liderləri ilə bir sıra görüşlərə başlayıb. Eyni zamanda, Moskvanın müttəfiqi hesab edilən bir ölkənin başçısı Rusiyanı “təcavüzkar” adlandırırıb. Həmçinin rəsmi Tehranın vasitəçiliyi ilə Moskvanın husilərlə uzun mənzilli raketlər tədarük etməyi planlaşdırdığı iddiası ilə danışıqlara başladığı barədə məlumatlar ortaya çıxıb.

Bu barədə İranın yeni rəhbərinin kursunun iki ölkə arasında münasibətlərə təsiri ilə bağlı NEWS.ru-da dərc olunan məqalədə deyilir.

Pezeşkian Qərb siyasətçilərinə nə deyir?

İran prezidenti Məsud Pezeşkian Nyu Yorkda BMT Baş Assambleyasının iclasında çıxışı zamanı ölkəsinin xarici siyasətində yeni səhifə açacağına söz verib. Pezeşkian Assambleyanın tribunasından deyib: “Mən ölkəmin yeni dövrə qədəm qoyması, onu dəyişən dünya düzənində effektiv və konstruktiv rol oynaması üçün möhkəm təməl qoymağa sadiqəm”.

İran prezidenti BMT Baş Assambleyasının sessiyası çərçivəsində sentyabrın 25-də fransalı həmkarı Emmanuel Makronla görüşüb və onu “müsbət” adlandırıb. Pezeşkianın digər həmsöhbəti Çin diplomatiyasının rəhbəri Vanq Yi olmalıdır ki, onunla Tehranın vaxtilə Birləşmiş Ştatlar da daxil olmaqla BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olan dövlətlərlə bağladığı “nüvə sazişi”nin bərpasını müzakirə etmək planlaşdırılır.

Beləliklə, İranın yeni prezidenti seçilməzdən əvvəl açıq şəkildə verdiyi vədləri yerinə yetirməyə başlayıb – İslam Respublikasına qarşı tətbiq edilən iqtisadi sanksiyaları yumşaltmaq üçün Qərblə münasibətləri yaxşılaşdırmağa başlayıb.

Makron, öz növbəsində, görüşdən sonra bildirib ki, Tehran öz səlahiyyətlərindən Yaxın Şərqdəki gərginliyi azaltmaq, xüsusən də “sabitliyi pozan aktorlara” təsir etmək üçün istifadə edə bilər”, – Yelisey Sarayının bəyanatında deyilir. Bu, Livan Hizbullah hərəkatının yaraqlılarına açıq-aşkar eyham kimi qiymətləndirilə bilər.

TASS yazır ki, Fransa prezidenti eyni zamanda Tehranı Ukrayna münaqişəsində Rusiyaya İranın verdiyi dəstəkdən və ona guya silah tədarükündən əl çəkməyə çağırıb.

İran prezidentinin Ukrayna ətrafında münaqişə ilə bağlı dedikləri

Makron İranın yeni prezidentinin Nyu Yorkda danışdığı ilk Qərb lideri deyildi. Bundan əvvəl Pezeşkian Avropa Şurasının rəhbəri Şarl Mişellə görüşüb. Eyni zamanda, onun “Ukrayna münaqişəsində heç vaxt Moskvaya kömək etməyəcəyi” vədi sensasiyaya çevrilib.

Eyni zamanda, İran rəhbəri çox sərt ifadələr işlədib: “Biz dialoq və müzakirə üçün avropalılar və amerikalılarla danışıqlar masasına oturmağa hazırıq. Biz heç vaxt Rusiyanın Ukrayna ərazisinə təcavüzünü dəstəkləməmişik”, – “The Guardian” və “Al Arabiya” Pezeşkiandan sitat gətirib.

“Bu, İranın suveren mövqeyidir. Biz öz mövqeyimizi və Ukrayna ətrafındakı bu münaqişə ilə bağlı hər şeyi iranlı dostlarımıza izah etməyə davam edəcəyik”, – Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bu münasibətlə deyib. O, Tehranla əlaqələrin müsbət istiqamətdə inkişaf etdiyini vurğulayaraq, belə dinamikanın davam edəcəyinə ümid etdiyini bildirib.

Nyu-Yorkdan Pezeşkian da İslam Respublikasının Rusiyanı uzaqmənzilli raketlərlə təchiz etməyə başlaması ilə bağlı xəbərləri təkzib edib. Bununla belə, sentyabrın 16-da Tehranda çıxış edən Pezeşkian sələflərinin həqiqətən də şimal qonşusuna raketlər göndərdiyini istisna etməyib, baxmayaraq ki, hər iki ölkə indiyədək belə əməkdaşlıq faktını inkar edib. “İran keçmişdə Rusiyaya raket göndərmiş ola bilər. Amma mən vəzifəyə başlayandan raket təhvili olmayıb”, – deyə prezident bildirib.

İran lideri əlavə edib ki, o, ABŞ-la birbaşa danışıqlara hazırdır, lakin bunun üçün amerikalılar İranla düşmənçiliklərini dayandırmalıdırlar. O, çıxışını “İranlılar və amerikalılar qardaşdır” kimi cəsarətli bəyanatla bitirib.

Rusiya Dövlət Duması Rusiyanın İranla hansı münasibətlərə malik olduğunu açıqlayıb.

Dövlət Dumasının Beynəlxalq Əlaqələr Komitəsinin sədri Leonid Slutski qeyd edib ki, bəyanatlar Qərb auditoriyası üçün nəzərdə tutulub: “Gələcəyə gəlincə, biz yaxından izləyəcəyik. Nəticə çıxarmaq hələ tezdir. Rusiya-İran münasibətləri sabit strateji tərəfdaşlıqdır. Və bu vektor davam edir”.

İranlı ekspert Karine Gevorqianın fikrincə, İran və Rusiya arasında strateji əməkdaşlıq haqqında sazişin imzalanmasının uğursuzluqla nəticələnməsi riski var: “Bununla belə, prezident Pezeşkianın bəyanatlarını nəzərə alsaq, hər hansı dəqiq proqnoz vermək hələ tezdir. Prezident öz dövlətinin suverenliyinin möhkəmləndirilməsində və İslam Respublikasının Yaxın və Orta Şərqdə müxtəlif ölkələrin maraqlarının təminatçısı ola biləcəyini hər cür nümayiş etdirməkdə maraqlıdır”.

İran prezidenti sanksiyaların ləğvi üçün nə etməyə hazırdır

Amerikanın “The Atlantic” jurnalı həftənin əvvəlində yazıb ki, Pezeşkian İran rəhbərliyində qərbyönlü fraksiyaya başçılıq edir, lakin o, Rusiya və Çinlə münasibətləri qurban verməyə hələ hazır deyil. Nəşr yazır ki, eyni zamanda, Pezeşkian (Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xamenei kimi) Tehranın prioritetinin iqtisadi problemlərini həll etmək olduğunu açıqlayıb və bunun üçün xarici investisiyaların həcmini artırmaq və İranı Qərbin qara siyahısından çıxarmaq lazımdır. Amerika jurnalı əmin edir ki, Pezeşkianın prezident kürsüsünə qalxması Moskva üçün həyəcan siqnalı olub, çünki onun ətrafındakı diplomatlar Çin və Rusiya ilə əlaqələrə şübhə ilə yanaşırlar.

Keçmiş xarici işlər naziri, hazırda Pezeşkianın strateji məsələlər üzrə vitse-prezidenti olan Cavad Zərif Rusiya ilə münasibətlərə diqqət çəkib: “Qərbyönümlü İran qruplaşması yenidən qayıdır. Təbii ki, bu adamların heç biri səsini çıxarmır: Xamenei bunu edir. Amma Böyük Ayətullahın Pezeşkiana öz namizədliyini irəli sürməsinə icazə verməsi onu təsdiqləyir ki, Xamneyi də Qərblə məşğul olmağı zəruri hesab edir”.

“The Atlantic” yazır ki, güc strukturunda Rusiya ilə münasibətləri tənqid edənlər yeni cəsarət qazanıblar, bəziləri isə son illərdə SEPAH-ın bəzi hissələrinin Rusiyayönlü siyasət təbliğ etdiyini və daha sonra Çin və Rusiya ilə silah müqavilələrindən böyük fayda əldə etdiyini vurğulayır. Jurnalın iddialarının əksinə olaraq, həm Moskva, həm də Pekin İslam Respublikası ilə hər hansı silah sövdələşməsini inkar edirlər.

Rusiya siyasətçiləri və İran rəsmiləri arasında görüşlər

Gələn ay Kazanda keçiriləcək BRİKS sammitində İran və Rusiya arasında strateji əməkdaşlıq haqqında sazişin imzalanması gözlənilir. Bu məqsədlə rusiyalı həmkarı Vladimir Putin Pezeşkianı oktyabrın 22-24-də keçiriləcək BRİKS sammitinə dəvət edib. Pezeşkian razılaşmanı çoxdan gözlənilən adlandırıb.

BMT Assambleyasında Moskvanın ünvanına səslənən tənqidlərə baxmayaraq, Pezeşkian hələ də Kazana gedir və orada Putinlə danışıqlar aparacaq, bunu İslam Respublikası hökumətinin spikeri Fatimeh Mohacerani təsdiqləyib. Bu, İran liderinin seçkilərdən sonra Rusiya Federasiyasına ilk səfəri olacaq.

Moskvanın husilərə hərbi raketlər verə biləcəyi doğrudurmu?

Çərşənbə günü Britaniyanın “Reuters” agentliyi Rusiyanın Yəmənə – husi üsyançılarına müasir raketlər verməyə hazır olduğu iddiası ilə bağlı bəyanat yayıb. Agentliyin fikrincə, bu, Moskvanın Ukraynanın Rusiya ərazisinin dərinliklərinə endirilməsi ilə bağlı məhdudiyyətlərin mümkün ləğvinə asimmetrik cavabı olacaq.

“Reuters”in mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, Rusiya Yəmən husiləri ilə gəmi əleyhinə “Onyx” raketlərinin (ASM) tədarükü ilə bağlı danışıqlar aparır, İran isə vasitəçi kimi çıxış edir. Agentlik sübut təqdim etməyib, lakin mövzu Kiyevin Rusiya ərazisinə Qərb raketləri ilə zərbələr endirmək tələbləri fonunda aktualdır və Qərb ictimaiyyətində böyük maraq doğuracaq.

Müasir İranın Öyrənilməsi Mərkəzinin baş direktoru Rəcəb Səfərov hesab edir ki, İsrail lobbisinin Qərbdə güclü təsiri var və bu nəşr İran rəhbərliyinə təzyiq göstərmək niyyətindədir ki, indi Rusiya ilə hər hansı əlaqədən ehtiyatlansın: “Əminəm ki, Rusiya və İran heç kimə hərbi yardım göstərməklə bağlı heç bir danışıqlar aparmır. Lakin İranda yeni prezidentin ortaya çıxması ilə Qərbdə bir çoxları ölkənin xarici dünya ilə münasibətlərinin normallaşmasının qarşısını almağa çalışırlar. Əvvəla, Təl-Əviv bunda maraqlı deyil. “Reuters” və bir çox digər böyük dünya mediası İsrail lobbisi tərəfindən idarə olunur, ona görə də bu cür məlumatların yayılması onlara heç bir xərc tələb etmir”.