Nədənsə, sağlam həyat tərzinin tərəfdarları bir məqamın üzərindən sükutla keçirlər

Siqaret qiymətlərindəki artım – siqaret çəkən üçün bir kabusa bənzəyir. Göründüyü kimi, ölkəmizdə bu kabus sadəcə gerçəkləşmir, sabit bir tendensiyaya çevrilir. Xatırlayırsınızsa, son illərdəki iqtisadi böhran bu pis vərdiş sahiblərinə xüsusilə güclü bir təsir göstərdi. Daha doğrusu, vətəndaşların ziyanlı vərdişi “dumanlı” çeşidlər üzərində aksiz yükünü artıran, hökumətdən olan maliyyəçilər üçün qızıl mədəninə çevrildi.

Cari il də bu baxımdan istisna deyildi. Ancaq dövlət xəzinəsi gəlirlərinin azalması qarşısında fərqli bir nəticə gözləmək sadəlövhlük idi. Axı, ilin əvvəlləri hökumətin sərt addımları ilə yadda qaldı – əhali üçün su tariflərinin ikiqat artması və populyar yanacaq növlərinin qiymətinin artması. Bu fonda tütün məhsullarının istehsalı və idxalına aksiz vergilərini artırmaq niyyəti demək olar ki, nəzərə çarpmırdı. Lakin dolayı verginin artırılması dərhal daxili bazarda qiymət artımına səbəb olacaq.

Buna dolayı verginin artırılması istiqamətində hökumətin növbəti tədbirləri də işarə edir. Səlahiyyətli orqanlar qəlyan tütünü və sənaye tütünü istisna olmaqla, bütün növ çəkilən tütünləri aksizli mallar siyahısına əlavə etdilər. Bu tədbirlər Milli Məclisin plenar iclasında birinci oxunuşda qəbul edilmiş Vergi Məcəlləsinə dəyişikliklərdə nəzərdə tutulub. Bundan əlavə, aksiz vergisi ölkədə istehsal olunan homojen, çeynənən və burun tütününə, habelə qızdırmaqla istifadə olunan tütün və tütün məhsullarına tətbiq edilir.

Bu dəyişikliklərə uyğun olaraq, qəlyan və sənaye tütünü istisna olmaqla, bütün növ çəkilən tütünlər üçün, eyni zamanda homojen, çeynəmə tütünləri üçün aksiz dərəcəsi kiloqrama 30 manat olaraq təyin edildi. Eyni zamanda, isitmə ilə istehlak edilən tütün və tütün məmulatları üçün aksiz dərəcəsi hər 1000 ədəd üçün 12.9 manat olaraq təyin edildi.

Azərbaycanda istehsal olunan siqarillaların aksiz dərəcəsi – hər 1000 ədəd üçün 31 manatdan 43 manata (artım 38,7%), tütündən və onların əvəzedicilərindən hazırlanan siqaretlərin 31 manatdan 35 manata (artım 12,9%) qədər artırılmasını da nəzərdə tutur. Hər min ədəd elektron siqaretlər üçün maye – litri 20 manatdan 220 manata (artım 11 dəfə).

İqtisadçı ekspertlərin fikrincə, vergilərdəki artım səbəbindən tütün məhsulları daha 20-30 faiz bahalaşacaq. Bu dəfə bahalaşma tərəfdarları insanların sağlam həyat tərzi uğrunda mübarizəyə də apelyasiya edirlər. Onlar tütün məhsullarının bahalaşması ilə ölkədə siqaret çəkənlərin sayının azalacağını deyirlər. Ancaq keçmiş qiymət artımının təcrübəsi göstərir ki, siqaret çəkənlər pis vərdişlərini dəyişdirmirlər, əksinə daha ucuz, zərərli siqaret növlərini çəkməyə keçirlər. Buna əlavə olaraq, belə bir qərar bazarda çox sayda qeyri-qanuni qaçaqmal siqaretin ortaya çıxmasına kömək edə bilər.

Bu baxımdan, Azda İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyyub Hüseynov əmindir ki, səlahiyyətli qurumlar ölkəyə qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilmiş tütün məhsullarının idxal cəhdlərinin qarşısını almaq üçün çalışmalıdır. “Biz də öz növbəmizdə istehlak bazarında asayişi qorumaq üçün ayıq olacağıq. Düşünürəm ki, aksiz vergisinin artırılması qərarı haqlıdır, çünki siqaret nə qədər baha olarsa, o qədər az alınacaq”, – deyə o, AYNA-ya bildirib.

Ancaq söhbətləşdiyimiz vətəndaşlar məsələnin bu formada qoyuluşu ilə razı deyillər. 20 ildir siqaret çəkən Azad İskəndərov deyir ki, qiymət qalxsa da, pis vərdişindən əl çəkməyəcək: “Son 5-6 ildə siqaretin qiyməti durmadan artdı. Qiymətlərin artması səbəbindən bütün bu müddətdə daha ucuz siqaret markalarına keçmək lazım idi. Düşünürəm ki, bu dəfə qiymətlər qalxarsa, başqalarını – daha ucuz qiymətə olanları axtaracağam”.

Digər bir həmsöhbətimiz Esmira Əliyevanın sözlərinə görə, yalnız siqaretlər bahalaşmır, həm də zəruri mallar, kommunal xidmətlər, qida və dərman qiymətləri əhəmiyyətli dərəcədə artıb: “Düşünmürəm ki, siqaretin qiymətinin artırılması belə bir şərtlərdə sağlamlığın qorunmasına səbəb ola bilər. Çünki bunun üçün insanların ümumi həyat səviyyəsini yüksəltmək lazımdır – əhali sağlam qidaya, yüksək keyfiyyətli dərmanlara və yüksək səviyyədə tibbi xidmətə sahib olmalıdır. Ancaq ümumi bahalaşma və aşağı maaş bizi bütün bunlardan məhrum edir”.

Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri Musa Quliyev isə AYNA-ya deyib ki, sözügedən tədbir bu gün dünya gündəmində duran vəzifələrdən biri olan tütün çəkməyə qarşı mübarizə strategiyası çərçivəsində həyata keçirilir: “Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Azərbaycanın da qoşulduğu Tütünlə Mübarizə Konvensiyasını qəbul edib. Bu Konvensiyaya görə, hər bir ölkə tütünlə mübarizə istiqamətində milli qanunvericiliyi inkişaf etdirməlidir”.

“Bu cür qanunvericilikdə nəzərdə tutulan sahələrdən biri də tütün məhsullarının qiymətlərinin tənzimlənməsidir. Yəni qiymətlər o səviyyədə olmalıdır ki, insanların bu məhsullara marağı azalsın, xüsusən də uşaqlar və yeniyetmələr üçün əlçatan olmasın”, – deputat bildirib.

Bir sözlə, səhiyyə məsələsi mübahisəlidir. Məsələnin maliyyə tərəfi və aksiz vergisinin artması ilə əlaqəli əlavə büdcə daxilolmaları tərəfi var. Nədənsə, sağlam həyat tərzinin tərəfdarları bu məqamın üzərindən keçirlər. Amma məlumdur ki, pandemiya səbəbindən “arıqlayan” dövlət xəzinəsini doldurmaq üçün, məhz siqaretçəkənlər əlavə bir mənbəyə çevriləcəklər.

Müəllif: Tanya Samsonova.