Cənubi Danimarka Universitetinin (SDU) Molekulyar Təbabət Departamentində aparılan yeni araşdırma insult nəticəsində yaranan sinir toxumalarının zədələnməsi və bunun daimi pozuntulara səbəb olmasına işıq tutur. Danimarka Beyin Bankının nadir toxuma nümunələrindən istifadə edilərək aparılan və “The Journal of Pathology” jurnalında dərc edilən bu tədqiqat, beynin özünübərpa prosesinə dəstək olacaq yeni müalicə üsullarının inkişafına təkan verə bilər.

Insult zamanı beynin bir hissəsinə qan axınının kəsilməsi nəticəsində baş verən zədələnmə zamanı beyin sinir liflərini bərpa etmək üçün “miyelin” adlı qoruyucu təbəqəni bərpa etməyə çalışır. Lakin bu təmir prosesi çox vaxt tam uğurlu olmur və nəticədə xəstələr fiziki və zehni funksiyalarını uzunmüddətli olaraq itirə bilirlər.

Araşdırmanın aparıcı müəlliflərindən professor Keyt Lambertsen qeyd edir ki, beynin özünübərpa potensialı mövcuddur: “Biz hüceyrələrə hətta çətin şəraitdə belə funksiyalarını yerinə yetirməyə kömək etməyin yollarını tapmalıyıq”.

Bu çərçivədə tədqiqatçılar iltihablı mühitlərin yenidənqurma prosesinə necə mane olduğunu araşdırmağa yönəliblər. Nəticədə miyelinin bərpasında mühüm rol oynayan xüsusi hüceyrələr müəyyən edilib. Lakin iltihablı şərtlər bu hüceyrələrin effektiv fəaliyyətinə mane olur. Professor L.Lambertsen bildirib ki, Danimarka Beyin Bankından götürülən toxuma nümunələri vasitəsilə tədqiqatçılar beynin müxtəlif sahələrində təmir prosesinin aktivliyini xəritələşdirə biliblər. İmmunohistokimya kimi qabaqcıl texnologiyalardan istifadə edərək zədələnmiş sahələrdə miyelin bərpasında mərkəzi rol oynayan hüceyrələr təhlil olunub. Toxuma nümunələri beynin zərər görən hissələrini üç kateqoriyada araşdırmağa imkan verib:

• İnfarkt nüvəsi – ən çox zədələnmiş sahə,

• Periinfarkt sahəsi – təmir prosesinin aktiv olduğu ətraf toxuma,

• Təsirsiz toxumalar – zədələnmədən kənarda qalan sahələr.

Bu yanaşma, bərpa hüceyrələrinin toplandığı yerlər və onların fəaliyyətinin zədədən sonra cinsə və zamana görə dəyişməsi haqqında mühüm məlumatlar təqdim edib.

Tədqiqatın mühüm nəticələrindən biri qadın və kişi beyinlərinin zədələrə fərqli reaksiya verdiyini ortaya qoyub. Professor L.Lambertsen izah edir: “Bu fərqlər gələcək müalicə strategiyalarında xəstənin cinsinin və fərdi xüsusiyyətlərinin nəzərə alınmasının vacibliyini göstərir”.

Araşdırma qadınlarda iltihablı mühitlərin hüceyrələrin bərpa prosesinə daha çox mane olduğunu, kişilərdə isə bu prosesin daha yaxşı başladığını ortaya qoyub. Bu fərqlər qadınların insultdan sonra niyə daha çox çətinlik çəkdiyini izah etməyə kömək edə bilər. Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, Danimarka Beyin Bankı kimi unikal resurslar olmasaydı, bu nəticələrə nail olmaq mümkün olmazdı. İnsanlardan alınan toxuma nümunələri beynin xəstəliklərə reaksiyasını daha dərindən öyrənməyə və yeni müalicə strategiyaları hazırlamağa imkan verir. Bu tədqiqat beynin özünübərpa mexanizmlərinin daha yaxşı başa düşülməsi və insult kimi xəstəliklərdən sağalma prosesini dəstəkləyən müalicələrin inkişafı üçün əhəmiyyətli addım kimi qiymətləndirilir.