Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarında ümumi durğunluq davam etsə də, bəzi aktivliklər də hiss edilir – karantin rejiminin yumşalması və ənənəvi payız dinamikası özünü büruzə verir. Sentyabr ayı mənzillərə olan tələbatın bir qədər artması ilə yadda qaldı, ancaq pandemiya, düşən neft qiymətləri və üfüqdə görünən devalvasiya əhval-ruhiyyəsi fonunda vətəndaşlar “real” pulların qeyri-müəyyənlik şəraitində onlara daha faydalı olduğunu düşünərək evlərə sərmayə qoymağa tələsmirlər.

Daşınmaz əmlak bazarı mütəxəssisləri ilin ikinci yarısında baş verə biləcək tələbin bir qədər artması halında belə, mənzil qiymətlərində artım olacağını proqnozlaşdırırlar. Hətta, cüzi cari aktivlik də həddən artıq dərəcədə böyük qiymət dinamikasına səbəb olur. Bunun səbəbləri üzdədir. Müstəqil əmlak qiymətləndiricilərinin fikrincə, səbəb pandemiya dövründə tikilməkdə olan mənzil fondunun azalmasıdır.

Mövcud məlumatlara görə, bu ilin son yeddi ayında tikinti sahəsindəki artım tempi, keçən ilin hesabat dövrü ilə müqayisədə 16,8% azalıb. Keçən ilə qədər davamlı olaraq yüksək neft qiymətləri şəraitində tikintilər əvvəlki ilə nisbətən 3,9 dəfə artmışdı. Ümumilikdə 2019-cu ildə 8 milyon 747,3 min kvadratmetrlik yeni mənzillər tikilib. Bununla yanaşı, bu ilin yanvar-iyul aylarında göstərilən rəqəm 2 milyon 780,5 min kvadrat metrə qədər azaldı. Amma pandemiya və böhrana baxmayaraq, inşaat sahəsinə qoyulan investisiyalar hesabat aylarında 10,4 faiz və ya 737,7 milyon manat artdı. Bununla birlikdə, karantin, tikilməkdə olan obyektlərin ümumi sayının, təxminən yarısının azalmasına səbəb oldu.

Axı, əvvəlki illərdə Bakıda bir qayda olaraq hər il 150-yə qədər bina tikilirdisə, hazırda bu rəqəm 80-ə yaxındır. Son üç ayda yeni obyektlərin inşası halları da qeydə alınmayıb. İlkin mənzil fondunun tikintisində iki dəfə azalma, əhalinin alıcılıq qabiliyyətində və tələbində ciddi azalmaya baxmayaraq, daşınmaz əmlak qiymətlərinin sabitləşməsinə kömək edir. Buna görə kvadrat metrlər almaq istəyənlərin sayında əhəmiyyətsiz bir artım belə qiymət dinamikası ilə müşayiət olunur. Bu sahədəki analitiklər, pandemiyadan sonra alıcıların artması və təklifin azalması səbəbindən mənzil qiymətlərində ciddi artım olacağını proqnozlaşdırırlar.

Üstəlik, bu bazardakı tələb yalnız yerli əhalinin gəlirlərindən asılı deyil. Daşınmaz əmlak mütəxəssisi Rövşən Talıbzadənin AYNA-ya dediyinə görə, alıcı marağı, əsasən xarici vətəndaşlar tərəfindən formalaşıb. Mütəxəssis bu baxımdan, mənzil bazarında tələbin durğunluğuna sərhədlərin bağlanması və ölkəyə gələn xarici vətəndaşların sayının azalmasının səbəb olduğunu söyləyir: “Bütün əvvəlki illərdə, karantinin başlanmasına qədər, Bakıda və bölgələrdə mənzil alan və satın almağı planlaşdıran əcnəbilərin sayı sürətlə artırdı. Bunlar Türkiyə, İran, ərəb ölkələrinin vətəndaşları ilə yanaşı, Gürcüstan və Rusiyada yaşayan azərbaycanlılar idi. Bir sözlə, tələbin formalaşmasında turizm və əmək miqrantlarının rolunu azaltmaq olmaz və pandemiyadan sonra xarici alıcıların axını mənzil qiymətlərini xeyli artıra bilər”.

“Əcnəbiləri ölkəmizdən mənzil almağa sövq edən əsas səbəb daşınmaz əmlak qeydiyyatı sisteminin rahatlığı idi. Həqiqətən də son illərdə bu istiqamətdə çox pozitiv addımlar atılıb. Əvvəla, xarici alıcıların sayının artması ölkəmizdəki mənzil və daşınmaz əmlakın qeydiyyatı sisteminin sadəliyi və rahatlığı ilə bağlı idi. Yeni elektron sistemin tətbiqi də rol oynadı. Digər tərəfdən, xaricilər ölkəmizə müxtəlif məqsədlərlə gəlirdilər. Əcnəbi tələbələr birbaşa paytaxtdan mənzillər alırdılar. Mənzilə tələb həm də Azərbaycanda müxtəlif layihələrdə iştirak edən və burada daimi işgüzar əlaqələri olan xarici mütəxəssislərə görə artırdı. Eyni zamanda, bölgələrdə mənzilə olan tələbat, əsasən istirahət üçün ölkəmizə gələn xarici vətəndaşlar tərəfindən formalaşırdı. Bu, onlar üçün ikiqat faydalı idi: bir tərəfdən tətil xərclərinə qənaət edir, digər tərəfdən də özləri olmayanda, evlərini kirayə verərək, pul qazanırdılar”, – ekspert bildirib.

Monitorinqin nəticələrinə görə, Azərbaycanda mənzil almaq istəyən əcnəbilərin əksəriyyəti İran və Türkiyə vətəndaşları idi. Onların arasında Rusiyada yaşayan bir çox azərbaycanlı da vardı. Başqa sözlə, yerli mənzil bazarındakı tələbi böyük ölçüdə xaricilər və Rusiyada yaşayan həmvətənlərimiz diktə edirdi və bu səbəbdən də koronavirus pandemiyası və sərhədlərin bağlanması ilə bu bazar seqmentinin durğunluq yaşaması təəccüblü deyil. Rusiyadakı iqtisadi aktivliyin azalması bir çox əmək miqrantlarımızın qonşu ölkədə adi gəlirlərini itirmələrinə və yerli daşınmaz əmlaka investisiya qoyuluşlarının dayandırılmasına gətirib çıxardı.

Bundan əlavə, virusun yayılmasının qarşısını almaq üçün hazırlanmış məhdudlaşdırıcı tədbirlər işgüzar fəaliyyətə də təsir göstərərək, respublikada müxtəlif layihələrdə iştirak edən sahibkarlar və xarici mütəxəssislər seqmentindəki tələbi azaltdı. Eyni zamanda, əcnəbilər torpaq sahələrində tələbə praktik olaraq təsir etmədilər, çünki ölkəmizin qanunlarına görə, onlara torpaq satılması qadağandır.